Ons project

Het ophalen van faecaliën met de beerwagen of Boldootkar bij de Tweede Looiersdwarsstraat // Stadsarchief Amsterdam

Wij, onderzoekers van de Radboud Universiteit, beschikken over unieke gegevens: de doodsoorzaken en andere persoonlijke gegevens van 625.563 Amsterdammers die overleden zijn tussen 1854 en 1940 en gedigitaliseerd zijn door honderden vrijwilligers in het heden.

De overleden Amsterdammers worden onderzocht in verschillende onderzoeksprojecten onder leiding van Angélique Janssens. Allereerst in het project Lifting the Burden of Disease waarin we onderzoeken welke factoren verantwoordelijk zijn voor de enorme daling van de sterfte als gevolg van infectieziekten in de negentiende en twintigste eeuw. In het tweede onderzoeksproject The Changing Burden of Disease wordt onderzocht hoe de overgang van sterfte veroorzaakt door infectieziekten ziekten naar sterfte door degeneratieve ziekten plaatsvond in Amsterdam. Lees hieronder meer over onze onderzoeksprojecten:

PROJECT 1

Lifting the burden of disease

In de periode tussen ongeveer 1850 en 1940 steeg de levensverwachting in Nederland met grote sprongen door de afname van sterfte aan infectieziekten. In dit project zal onderzocht worden hoe dit tot stand is gekomen. Een nieuwe benadering op microniveau belooft een belangrijke doorbraak te zijn in het huidige academische debat. Dit project zal de successen van de strijd tegen infectieziekten onthullen, maar ook blootleggen wat er van deze last overbleef voordat massavaccinaties beschikbaar kwamen. Dit onderzoeksproject bestaat uit drie deelprojecten:

DEELPROJECT 1

Historisch-epidemiologische analyse

In dit deelproject wordt een analyse uitgevoerd van alle doodsoorzaken op individueel niveau voor alle sterfgevallen. Het doel hiervan is om de ontwikkeling te begrijpen van veranderende ziektevirulentie en immuniteit in de bevolking en de impact van determinanten te onthullen. Dit deelproject wordt geleid door Katalin Buzasi.

Wilhelmina Gasthuis, ca. 1893 -1938 // Stadsarchief Amsterdam
Blindemansteeg 19, Duivelshoek // Stadsarchief Amsterdam en A.J. Nuss

DEELPROJECT 2

Levensloopanalyse van doden en overlevenden

In dit deelproject worden individuele levenslopen en huishoudens gekoppeld aan de doodsoorzakengegevens. Het doel hiervan is om de interactie tussen individuen, families en infectieziekten te begrijpen en de impact van determinanten te onthullen. Dit deelproject wordt geleid door Tim Riswick.

DEELPROJECT 3

Ruimtelijke analyse

In dit deelproject wordt een analyse gemaakt van de ruimtelijke verdeling van infectieziekten over de tijd. Het doel hiervan is om de veranderende dynamiek tussen het gedrag van ziekten en stedelijke ruimte te begrijpen en de impact van determinanten te onthullen. Dit deelproject wordt geleid door Sanne Muurling.

Oudezijds Achterburgwal // Stadsarchief Amsterdam

PROJECT 2

The changing burden of disease

Negentiende-eeuwse samenlevingen werden geconfronteerd met een groot aantal zeer besmettelijke ziekten, zoals cholera en tuberculose, die hoge sterftecijfers veroorzaakten. Vanaf ongeveer 1870 begon dit dominante patroon van doodsoorzaken plaats te maken voor een patroon dat meer bepaald werd door zogenaamde degeneratieve ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten. Met de Amsterdamse doodsoorzakenregisters kunnen we dat nauwkeurig testen, en kunnen we op basis van sociaal-economische indicatoren nagaan of bepaalde bevolkingsgroepen eerder overleden aan degeneratieve aandoeningen dan andere. Dit onderzoeksproject wordt uitgevoerd door Owen Lammertink.

DEELPROJECT 1

Doodsoorzakenpatroon

In het eerste deel van dit project wordt nagegaan wanneer deze verschuiving in het dominante doodsoorzakenpatroon zich voordeed in Amsterdam. De verwachting is dat we vanaf 1870 belangrijke veranderingen zullen gaan zien. Tevens wordt nagegaan in welke leeftijdsgroepen de sterfte aan degeneratieve aandoeningen dominant werd, en doen zich daarin verschillen voor tussen mannen en vrouwen? Door de enorme zuigelingen- en kindersterfte wordt het begin van deze transitie versluierd. Daarom wordt alleen de sterfte vanaf 20-jarige leeftijd geanalyseerd.

Artsen met een patiënt in het Burgerziekenhuis ca. 1900 // Stadsarchief Amsterdam
Dagarbeiders zoeken werk bij de Stoomvaart Maatschappij Nederland // Stadsarchief Amsterdam

DEELPROJECT 2

Sociaal-economische dimensie

In het tweede deel van dit promotieonderzoek wordt de sociaal-economische dimensie van de sterfte aan degeneratieve aandoeningen geanalyseerd. In de huidige Nederlandse samenleving zijn sociaal-economische positie en sterfte nauw met elkaar verweven. Maar was dat in de negentiende eeuw ook zo? En gold dat ook voor degeneratieve aandoeningen? Door gebruik te maken van de huurwaarde van het pand waar de overledene woonde, zijn we in staat te achterhalen of er sociaal-economische verschillen bestonden.

DEELPROJECT 3

Ruimtelijke dimensie

In het laatste deel van dit project wordt de ruimtelijke dimensie van degeneratieve aandoeningen onderzocht. Zien we ruimtelijke clusters van bepaalde aandoeningen in Amsterdam? Door welke ruimtelijke factoren werden die clusters bepaald en in hoeverre veranderen die door de tijd heen? Deze ruimtelijke analyse zal ook een belangrijke aanvulling geven op het tweede deel van dit project, de analyse van de sociaal-economische verschillen in de sterfte aan degeneratieve aandoeningen.

Plattegrond van Amsterdam met intekekening van huizen waar in okober 1898 besmettelijke ziekten geconstateerd zijn // Stadsarchief Amsterdam