Nieuwe publicatie over historisch onderzoek naar doodsoorzaken

In het voorbije jaar heeft projectleider Angélique Janssens samen met professor Isabelle Devos van de Universiteit van Gent in België een themanummer gepubliceerd voor het internationale tijdschrift Social History of Medicine. In dit themanummer worden studies gepresenteerd op basis van individuele doodsoorzakendata van vier steden in het verleden (Venetië, Kopenhagen, Roosendaal en Trondheim). De auteurs laten goed zien hoezeer veranderingen in het medisch denken en de diagnostiek, maar ook de manier van registreren van doodsoorzaken verschillen door de tijd heen en van plaats tot plaats. Dat wijst ons erop hoe belangrijk het is om samen te werken met medisch historici. In de inleiding van het themanummer bespreken Isabelle Devos en Angélique Janssens hoe we de fantastische mogelijkheden van dit type bron moeten zien, maar ze gaan ook uitgebreid in op de beperkingen ervan voor de studie van de sterfte in het verleden.

De individuele doodsoorzakendata kunnen ons helpen beter te begrijpen hoe de revolutionaire veranderingen in de sterfte in de periode tussen het midden van de 19^de eeuw en pakweg 1940 precies in zijn werk ging en welke oorzaken daarin een rol speelden. Het begrijpen van deze ontwikkeling is een van de meest complexe puzzels uit de geschiedwetenschap. De mogelijkheden van de medische wetenschap waren nog uitermate beperkt. Tot het einde van de 19^de eeuw bleven sommige artsen zelfs nog twijfelen aan de nieuwe inzichten van de Germ Theory, de theorie dat de meeste ziekten veroorzaakt worden door micro-organismen. Andere oorzaken die een rol gespeeld kunnen hebben in de daling van de sterfte naast onwikkelingen op medisch gebied, zijn een verhoging van de levensstandaard, een betere openbare hygiëne, verbeterde gezondheid van moeders, en een reductie van het aantal kinderen dat geboren werd per gezin.

Het gebruik van individuele doodsoorzakendata kent volop uitdagingen. Zelfs binnen één land en op één en hetzelfde moment werden verschillende medische termen gebruikt om bepaalde ziekten aan te duiden. Uiteraard voltrok zich een enorme ontwikkeling in het gebruik van allerlei ziektermen vanaf het midden van de 19^de eeuw, maar dat gebeurde niet overal op hetzelfde moment. Zelfs binnen één stad konden sommige artsen bepaalde ziekten op een andere manier definiëren dan hun collega’s. Dat betekent dat de data altijd nauwkeurig bestudeerd moeten worden op het gebruik van verschillende termen. We noemen dat een ‘interne data controle’: wat zijn de patronen door de tijd heen in het gebruik van ziekte termen, voor welke typen overledenen worden verschillende termen gebruikt. Welke afwijkingen en anomalieën zien we optreden, en waar komt dat door? Moderne computertechnologieën kunnen ons daarbij helpen.

Wie hier graag meer over leert en het integrale artikel wil lezen, kan de volledige tekst hier terugvinden.