Groente- en fruitmarkt aan de Marnixstraat, ca 1920 // Stadsarchief Amsterdam
Vanaf 1850 maakt Amsterdam veel ingrijpende veranderingen door, die zich niet beperken tot de welbekende dalende sterftecijfers onder kinderen maar ook verbeteringen in de volksgezondheid van volwassenen betreffen. Maar wat heeft nu precies bijgedragen aan deze modernisering van de volksgezondheid onder volwassen Amsterdammers? Rachel Elands heeft recentelijk onderzoek gedaan naar de relatie tussen de voedselprijzen en de economische omstandigheden enerzijds en de sterfte aan verschillende infectieziekten anderzijds in het negentiende en vroeg twintigste-eeuwse Amsterdam.
Voor de periode 1856-1912, een periode waarin de sterfte door infectieziekten gestaag afnam, werd een grondige analyse uitgevoerd met behulp van data over de voedingssituatie en over sociaaleconomische omstandigheden van de provincie Noord-Holland. Historisch-epidemiologische studies hebben al aangetoond dat in Engeland en Wales de nationale prijzen van graan in het verleden samenhingen met fluctuaties in sterfte onder kinderen aan infectieziekten zoals roodvonk en mazelen. Het onderzoek van Rachel onder volwassenen in Amsterdam kijkt echter verder dan alleen graanprijzen; het omvat ook andere voedselprijzen op zowel nationaal als provinciaal niveau.
De resultaten tonen aan dat na 1880 de sterfte door tuberculose en diarree onder 20-50 jarigen in Amsterdam scherp daalde, parallel aan de dalende prijzen van rogge, tarwe, aardappelen en de prijs van boodschappen in het algemeen. Dit suggereert dat de opmerkelijke periode van hoge mortaliteit (1840-1880) mogelijk samenhing met slechte voedingsniveaus. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat de sterfte door tuberculose en diarree in de late negentiende- en vroege twintigste eeuw correleerde met schommelingen in voedselprijzen, zij het met een vertraging van 2 tot 6 jaar. Dit suggereert dat ondervoeding kan hebben geleid tot een verhoogde vatbaarheid voor deze ziekten een aantal jaren na deze schommelingen. Daarnaast bleken de kosten voor levensonderhoud geassocieerd met verhoogde sterftecijfers voor tuberculose onder volwassenen van 20 tot 50 jaar. Diarree speelt in dit verhaal ook een belangrijke rol als risicofactor in de sterfte aan tuberculose, of andere infectieziekten, omdat het lichaam hierdoor ernstig verzwakt raakt en minder goed in staat is om infectieziekten te verslaan.
Medische zorg, volksgezondheid en technologische innovaties werden traditioneel beschouwd als de belangrijkste determinanten van de sterftedaling. Maar met deze nieuwe resultaten hopen we een bijdrage te leveren in het besef dat verbeteringen in de levensstandaard, waaronder inkomen en voeding, een cruciale rol hebben gespeeld in de sterftetransitie van infectieziekten naar degeneratieve ziekten.
Super bedankt, bijzonder waardevol belangrijk nieuws!
Met heel veel dank vanuit Lelystad, Macy