Sanne Muurling kwam in haar onderzoek opvallend veel zuigelingen tegen waarvan geen doodsoorzaak was genoteerd, of waarvoor doodsoorzaak onbekend was genoteerd. Sanne heeft verder uitgezocht wat er met deze groep zuigelingen aan de hand was!
De hoge zuigelingensterfte in de zuidelijke delen van het land in de late negentiende en vroege twintigste eeuw is niet alleen een belangrijk onderwerp van onderzoek voor ons. Artsen die hiervan ooggetuigen waren, deden ook al onderzoek naar de zuigelingensterfte en hoe deze verschilde tussen religies.
Vandaag de dag is Nederland een van de weinige welgestelde Westerse landen waarin verloskundigen nog een belangrijke rol spelen bij de geboorte van een kind. Waar kinderen in de meeste andere Europese landen bijna altijd worden geboren in het ziekenhuis, bevalt nog altijd een kwart van de Nederlandse zwangere vrouwen thuis onder begeleiding van een verloskundige. In het verleden was dit aandeel nog veel hoger. In 1910 werd maar liefst zestig procent van de kinderen geboren met behulp van een vroedvrouw, de historische voorgangster van de verloskundige. Voor de twintigste eeuw kwam waarschijnlijk het overgrote gedeelte van de Nederlandse bevolking zo ter wereld.
Wiskunde gebruiken om prangende vragen over onze geschiedenis te verklaren? Op het eerste gezicht zijn geschiedenis en wiskunde misschien niet twee vakgebieden die je snel met elkaar zult associëren. We kunnen echter wel degelijk wiskundige concepten heel nuttig inzetten binnen het geschiedenisvakgebied, bijvoorbeeld om historische sterftepatronen te onderzoeken. Stel, we kijken naar de kindersterfte in Amsterdam gedurende de tijdsperiode 1856-1865. In deze tijdsperiode stierf ongeveer 28 procent van de kinderen voordat zij hun vijfde verjaardag konden vieren. Dit sterftecijfer is heel hoog. Hoe kan dat?
In december 2021 vertelde ik in een blogpost over de resultaten van mijn onderzoeksstage binnen het NWO-project Lifting the Burden of Disease. Als een vervolg op die stage heb ik voor mijn Masterscriptie onderzoek gedaan naar de rol van stuipen als historische doodsoorzaak in Amsterdam en Roosendaal tussen 1856 en 1938. In mijn scriptie stonden drie aspecten centraal: 1) interpretaties van de term stuipen in historische medische literatuur, 2) patronen van de doodsoorzaak stuipen in Amsterdam en Roosendaal en 3) factoren die bijdroegen aan de diagnose stuipen op het niveau van individuen en buurten in Amsterdam.
Een relatie tussen kindersterfte en de sociaal-economische levensomstandigheden van een buurt bestond zeker. In het algemeen lijkt te gelden: hoe rijker de buurt, hoe lager de kindersterftecijfers.
In 1856 sterven nog 200 op de 1.000 baby’s. Dat is heel hoog. Tot aan 1870 neemt de sterfte zelfs nog iets toe, maar na 1880 zien we een duidelijke en zelfs snelle daling tot ongeveer 40 per 1.000 in 1924. Hoe kan dat?
Zuigelingen waren erg kwetsbaar, vooral als ze geen borstvoeding kregen maar gevoed werden met, al dan niet aangelengde, koemelk. Bij warm weer nam de kans op het bederven van dit soort voeding enorm toe, en daarmee de kans op sterfte aan water- en voedsel gerelateerde ziekten. Dit was ook zo het geval in Amsterdam.
In de negentiende eeuw was de sterfte onder baby’s immens. In de slechtste jaren overleden maar liefst 250 per 1000 levendgeborenen. Wat was verantwoordelijk voor de dood van al deze baby’s in de negentiende eeuw?
